Okres niemowlęcy, obejmujący pierwsze dwanaście miesięcy życia dziecka, to czas wzmożonego wzrostu dziecka i nabywania przez niego określonych umiejętności. Rozwój niemowlęcia jest procesem długotrwałym i wymagającym nieustannej uwagi ze strony rodziców. W tym czasie, oprócz wielkiej radości, rodzice doświadczają także pierwszych problemów występujących u niemowląt, które mogą dotyczyć m.in. występowania kolki, zaparć, atopowego zapalenia skóry czy niedrożności dróg łzowych. Dlatego też powstał dodatek specjalny Problemy wieku niemowlęcego, w którym zostały omówione najczęstsze zaburzenia występujące u niemowląt, z którymi rodzice zgłaszają się do pediatry.
Alergia pokarmowa u niemowląt to jedno z najtrudniejszych zagadnień w pediatrii, alergologii. W wieku niemowlęcym najczęstszą przyczyną występowania objawów alergicznych – ogólnoustrojowych, z przewodu pokarmowego, skóry i/lub układu oddechowego – jest alergia na białka mleka krowiego (kazeinę, β-laktoglobulinę, α-laktoalbuminę, albuminę wołową, laktoferynę). U tych dzieci, po wyeliminowaniu z diety mleka modyfikowanego, zaleca się stosowanie mieszanek mlekozastępczych. U niemowląt karmionych piersią z rozpoznaną alergią na białka mleka krowiego zaleca się matce dietę bezmleczną do 4.–6. miesiąca życia dziecka. Jednocześnie należy pamiętać o suplementacji wapniem, witaminą D oraz kwasami DHA u matki. Zgodnie z polskim konsensusem dietę eliminacyjną wprowadza się na minimum 6 miesięcy lub do ukończenia przez dziecko 9.–12. m.ż.
Kolka niemowlęca jest jedną z najczęstszych dolegliwości wieku niemowlęcego i zazwyczaj budzi duży niepokój rodziców. Szacuje się, że dotyczy nawet do 40% niemowląt. Jest ona przyczyną częstych porad lekarskich, tym bardziej, że dotychczas stosowane metody terapeutyczne są stosunkowo mało skuteczne, co wynika zapewne z wciąż niejasnej etiologii kolki.
Podejrzewając zaparcie u dziecka w wieku niemowlęcym, jedną z najtrudniejszych rzeczy dla młodego lekarza jest ustalenie, czy dany rytm wypróżnień mieści się jeszcze w granicach fizjologii, czy są to już zaburzenia wymagające szerszego spojrzenia diagnostyczno-terapeutycznego. O tym zagadnieniu można przeczytać w artykule „Zaparcie niemowląt – fizjologia wieku czy problem kliniczny”.
Dość częstym problemem występującym u niemowląt, zazwyczaj w 3. miesiącu życia, są pierwsze objawy atopowego zapalenia skóry (AZS), które jest chorobą przewlekłą. Celem leczenia AZS jest zapobieżenie wysiewom zmian skórnych, a tym samym zapewnienie choremu optymalnego stanu jakości życia. Ze względu na dużą zmienność naturalnego przebiegu choroby zaleca się indywidualizację postępowania z chorym. Więcej na ten temat można przeczytać w artykule „Leczenie atopowego zapalenia skóry u niemowląt”.
Bardzo ważną kwestią, szczególnie obecnie, są szczepienia niemowląt w pierwszym roku życia. Przekazanie przez pediatrę rzeczowej informacji dotyczącej szczepień obowiązkowych, a także tych zalecanych, jest bardzo istotne w związku z coraz częstszym brakiem zgody rodziców na ich wykonywanie. Pediatra w kolejnych rozmowach z rodzicami na temat szczepień powinien przystępnie i rzetelnie wyjaśnić wszystkie wątpliwości oraz obawy, a zarazem przedstawić korzyści płynące z zaszczepienia dziecka.
W kolejnym artykule opisano 4-miesięczne dziecko, u którego rozpoznano wrodzoną niedrożność dróg łzowych prawego oka. Autorka artykułu zwraca szczególną uwagę na to, jak poważne mogą być powikłania tego schorzenia oraz wskazuje na duże znaczenie działania profilaktycznego, które polega na uciskaniu palcem na okolicę worka łzowego w kierunku nosa u dziecka tuż po narodzeniu. Ta czynność, wykonywana przez osobę opiekującą się noworodkiem, ułatwia samoistne udrożnienie dróg łzowych.
Trądzik noworodkowy występuje w ciągu pierwszych 4 tygodni życia dziecka, częściej u chłopców niż u dziewczynek. Choroba ma krótki i samoograniczający przebieg, trwa od 4 tygodni do 3 miesięcy i nie pozostawia blizn. Należy pamiętać o tym, że u niemowląt i małych dzieci zmiany trądzikowe mogą być skórnym objawem schorzeń ogólnoustrojowych, co nasuwa konieczność pogłębienia diagnostyki, zwłaszcza endokrynologicznej.